طرحواره درمانی و انواع آن

طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی شیوه جدیدی از درمان است که انواع طرحواره ها را مورد هدف قرار می‌دهد. این درمان عناصر رویکردهای مختلف مثل درمان شناختی رفتاری (CBT)، روانکاوی، نظریه دلبستگی و درمان متمرکز بر هیجان را ترکیب کرده است. در طرحواره درمانی، درمانگر به مراجع کمک می‌کند تا به کشف و درک طرحواره‌های ناسازگار اولیه خود بپردازد.

از نظر روانشناسی بالینی اصطلاح طرحواره برای توصیف الگوهای تفکر ناسازگاری کاربرد دارد که موجب میشوند افراد رفتارهای ناسالمی را انجام دهند و برای حفظ روابطشان با دیگران تلاش کنند. تصور این است که طرحواره ها در دوران کودکی ایجاد می شوند، به ویژه در کودکانی که نیازهای عاطفی و فیزیکی شان به خوبی برآورده نشده است. آنها همچنین ممکن است در کودکانی ایجاد شوند که والدین شان مرزهای مناسب ارضای نیازها را رعایت نکرده اند( ارضای بیش از حد یا بی توجهی).

هدف طرحواره درمانی چیست؟

هدف طرحواره درمانی این است که به افراد کمک کند رفتار خود را بشناسند، علت‌های زمینه ای رفتارهای خود را درک کنند. سپس با تغییر افکار و رفتارهای خود به شیوه ای سالم و سازنده با چالش‌ها و احساسات خود در روابط کنار بیایند.

طرحواره درمانی چه زمانی به کار برده می‌شود؟

طرحواره درمانی یک رویکرد التقاطی و یکپارچه به درمان است که هدف آن درمان اختلالات شخصیت، به خصوص اختلال شخصیت مرزی و سایر مشکلات روانی است. طرحواره درمانی همچنین برای درمان اختلالات خوردن، اضطراب و افسردگی کاربرد دارد؛ به ویژه در مراجعانی که به اشکال دیگر درمان پاسخ نداده اند.

طرحواره‌درمانی برای چه کسانی مناسب است؟

هر کدام از درمان‌های روانشناختی به خاطر ویژگی‌هایی که دارند برای افراد و مشکلات خاصی مناسب‌ترند.

این موضوع درباره طرحواره‌درمانی هم درست است. این درمان روانشناختی برای شما مناسب است اگر:

1. بارها و بارها در روابط و شغلتان به مشکل بر می‌خورید؛
2. مشکلاتتان الگویی تکراری دارند؛
3. مسائل حل‌نشده‌ای از دوران کودکی دارید که هنوز آزارتان می‌دهند؛
4. مشکلات هیجانی و رفتاری مزمن و پایداری دارید که درمان‌های مختلف اثری روی آن‌ها نداشته؛
5. قبلا به روانشناس مراجعه کرده‌اید اما مشکلاتتان پس از دوره کوتاهی دوباره بازگشته‌است.

انواع طرحواره ها

طرحواره های سازگار و طرحواره های ناسازگار دو نوع از طرحواره ها هستند. طرحواره های ناسازگاری که باعث می شوند فرد در ارتباط با دیگران ناموفق باشد. شامل:

طرحواره رهاشدگی

افرادی که دائما احساس می کنند که اطرافیان خود را از دست می دهند و نمی توانند دیگران تکیه گاه خوبی برای آنها باشند و سعی میکنند خیلی با اطرافیان وارد رابطه شوند دارای این طرحواره هستند.

طرحواره شرم و نقص

افرادی که دائما خود را با بقیه مقایسه می کنند. همیشه احساس می کنند از بقیه پایین ترند و اعتماد به نفس پایینی دارند و دائما زیر دست دیگر افراد هستند و اینکه کلا آدم های انتقادپذیری نیستند. دارای این طرحواره هستند.

طرحواره انزوای اجتماعی

این افراد از بودن در جمع و انجام دادن کار های گروهی فرار می کنند. احساس می کنند که به این جامعه تعلق ندارند. حتی اگر در یک گروه عضو شوند. هیچ گاه خود را عضو حقیقی آن گروه نمی دانند.

طرحواره وابستگی

دائما احتیاج به کمک دارند و نمی توانند به تنهایی کاری انجام دهند و شدت وابستگی آنها زیاد است.در زندگی همیشه به دنبال آدم هایی هستند که بتوانند به آنها کمک کنند.

طرحواره تایید طلبی

همیشه به دنبال جلب توجه دیگران هستند و به کسانی که مورد توجه هستند، حسودی می کنند. اگر کسی کاری انجام دهد برای اینکه کسی از آن تعریف نکند، شروع به بد گفتن از آن کار می کنند.

طرحواره ایثارگری

وقتی کسی کاری از آنها بخواهد نمی توانند نه بگویند و حاضرند از خود و یا عزیزان خود بگذرند. اما به کار های دیگران رسیدگی کنند.

طرحواره شکست

افراد با طرحواره شکست سعی دارند به خود بقبولانند که از دیگران ضعیف ترند، به اندازه دیگران استعداد ندارند و به اندازه کافی موفق هستند.احساس می کنند محکوم به شکست هستند.

طرحواره بی اعتمادی

این گونه افراد فکر می کنند که همه برای آنها نقشه کشیده اند و قصد تخریب آنها را دارند. در نتیجه به کسی اعتماد نمی کنند.

طرحواره منفی گرایی

مشکلات را برای خودشان خیلی بزرگ می کنند و احساس میکنند هیچ وقت اتفاق های خوب نخواهد افتاد. همیشه با دیدی منفی به اتفاق ها فکر می کنند.

طرحواره خویشتن تحول نیافته

احساس میکنند که خود به تنهایی نمی توانند زندگی کنند و هویت مستقلی ندارند. سعی می کنند مانند افراد مهم زندگی خود رفتار کنند.

طرحواره استحقاق

دائما فکر می کنند که همه باید طبق گفته آنها رفتار کنند. همیشه حق به جانب هستند و اگر آنچه میخواهند اتفاق نیفتد اعتراض می کنند.

طرحواره محرومیت هیجانی

این افراد در کودکی با کمبود محبت روبرو بودند. به همین دلیل یا با کسی خیلی صمیمی نمی شوند چون احساس میکنند کسی به آنها اهمیت نمی دهد و یا در رابطه با دیگران انتظار توجه و محبت زیادی از اطرافیان خود دارند. بعضی از آنها هم جذب آدم های سرد و بی عاطفه می شوند.

طرحواره آسیب پذیری

احساس می کنند که همیشه در خطرند و اتفاق های وحشتناکی برای آنها خواهد افتاد. دائما از دیگران سوال می پرسند تا مطمئن شوند که خطری آنها را تهدید نمی کند. و از موقعیت های عجیب فرار می کنند.

طرحواره بازداری هیجانی

این افراد احساسات خود را اعم از شادی یا ناراحتی بروز نمی دهند زیرا نگرانند که اطرافیان خود را برنجانند. در روابط عاشقانه معمولا روی عقل خود حساب باز می کنند.

طرحواره ملاک های سختگیرانه

این افراد دائما به خود سخت میگیرند و اهداف بزرگی را برای خود انتخاب می کنند. آنها معتقدند اول باید به همه اهداف خود برسند تا بتوانند از زندگی خود لذت ببرند و تفریح کنند‌.در کل انتظار بالایی از خود دارند. باید کار های خود را به بهترین شکل انجام دهند.

طرحواره خویشتن داری ناکافی

این افراد کنترل خوبیی روی خود و رفتار های خود ندارند. هیجانات خود را کنترل نمیکنند. در نتیجه وود و دیگران را در موقعیت های خطرناک قرار می دهند. هدف های خاصی ندارند اگر هم داشته باشند با کوچکترین مشکلی آن را رها می کنند.
همه این طرحواره های ناسازگار در صورت عدم اصلاح باعث عدم پیشرفت و نداشتن رضایت از زندگی می شود. افسردگی و ترس های مرضی هم از دیگر مشکلات محسوب می شود.

طرحواره تنبیه

طرحواره تنبیه باعث می شود افراد انتظار بیش از حد داشته باشند که مردم باید به خاطر اشتباهات خود مجازات شوند. این تمایل به تنبیه،برای خود فرد نیز هست، بنابراین افرادی که دارای این طرحواره هستند، بخشش دیگران و خودشان را بسیار دشوار می دانند.